جبهه پایداری دنبال مطامع سیاسی خود است

محمدحسین خوشوقت در بخش سوم گفت و گو با «پروژه تاریخ شفاهی ایرنا» مواضع «جبهه پایداری» را درباره سیاست خارجی نقد می کند.

ایرنا: در سال ۱۳۷۵ کتابی از شما با عنوان ‘تجزیه و تحلیل تصمیم گیری در سیاست خارجی’ توسط انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه به چاپ رسید که گویی تز دکتری شما بوده است. این کتاب چه می گوید؟
خوشوقت: در این کتاب کوشیده ام سیاست خارجی و سیاست بین الملل را که مجموعه ای از تصمیمات و اجرای تصمیمات بازیگران بین المللی است، به کمک تئوری تصمیم گیری، تبیین و تحلیل کنم.
بررسی پارامترهای تصمیم گیری به ما کمک می کند تا بفهمیم یک تصمیم خاص چرا و چگونه از سوی یک بازیگر بین المللی اتخاذ شده است. هر چه مطالعه ما علمی تر باشد، یعنی مشاهده و توصیف و نیز تبیین یک تصمیم عینی تر و جزئی تر و شامل تر و کمّی تر باشد، توفیق پیش بینی ما در مورد تصمیمات آینده یک فرد یا سیستم بیشتر خواهد بود.
در سیاست خارجی و سیاست بین الملل، پارامترهای تصمیم گیری عبارتند از ویژگی های روانی و ذهنی و خُلقی تصمیم گیرنده، اطلاعات و برداشت و تصور او از خود و محیط، ارزش هایی که تصمیم گیرنده پایبند آن هاست که همین ارزش ها هستند که او را وادار به تعیین اهداف و استراتژی های خاص می کنند، نقش رسمی و قانونی ای که تصمیم گیرنده دارد، بالاخره الزامات و فشارهای داخلی و خارجی.
دستگاه تصمیم گیرنده ی سیاست خارجی، در واقع در دو محیط روان شناختی و عملیاتی ناچار است تصمیم گیری کند.
برای تصمیم گیری، مدل هایی می توان متصور بود از جمله مدل عقلایی.
در این مدل، تصمیم گیرنده، ابتدا مسئله خود را به روشنی شناسایی می کند. سپس برای حل مسئله، اهداف روشن و جامع و مانعی را وضع می کند و آن ها را بر حسب اهمیت، رتبه بندی می کند. آن گاه تمامی راه های ممکنی که او را به هدف می رساند مشخص می سازد.
بعد، هزینه و سود یا نتیجه هر راه حل را به دقت محاسبه می کند و در انتها، بهترین مجموعه ‘ هدف و راه’ را بر می گزیند. بهترین مجموعه یعنی آن که کم ترین هزینه و بالاترین و مطلوب ترین نتیجه را دارد.
در این مدل، میزان دقت و صحت تصمیم، تابعی است از میزان علمی و کمّی بودن مطالعات تصمیم گیرنده؛ و این یعنی در اختیار داشتن منابع گسترده لازم و کافی اطلاعات در خصوص محیط روانشناختی و عملیاتی.
اما این شرایط آرمانی، اکثرا در عمل به وقوع نمی پیوندد؛ یعنی عدم امکان دسترسی به تمامی اطلاعات لازم و کافی در خصوص استراتژی ها و تاکتیک ها و هزینه و سود هر یک و همچنین رفتارهای انگیزشی و ارزشی که اجزای دستگاه تصمیم گیرنده، بدون اعتنا به تابع هزینه – سود نشان می دهند و فرایند دموکراتیک تصمیم گیری و سایر محدودیت ها، عقلانی محض بودن تصمیم گیری را عموما منتفی می سازند.
بنابراین، تصمیم گیری سیاست خارجی، در اکثر قریب به اتفاق موارد، بر اساس مدل دیگری اتفاق می افتد که به مدل ‘ رضایت بخش’ معروف است.
در این مدل، تصمیم گیری بر اسای عقلانیت محدود صورت می گیرد تا به اهدافی رضایت بخش و نه ‘ایده آل’ دست یافته شود.
به هر حال، مطالعه تصمیمات یک انسان، به عنوان یک موجود عاقل دارای اراده، بسیار سخت است و سخت تر از آن، تصمیمات یک سیستم انسانی است!

ایرنا: با آقای سعید جلیلی و علی باقری هم کلاس بودید؟
خوشوقت: خیر. فکر کنم آنها سه سال بعد از من وارد شدند.

ایرنا: در میان دانشجویان دانشگاه امام صادق کدام نگاه به سیاست خارجی غالب بود نگاه عقلایی یا راضی کننده؟ مثلا طرفداران جبهه پایداری این دانشگاه از جمله آقایان سعیدجلیلی را می توان حامی مدل عقلایی دانست؟
خوشوقت: اعتقاد من این است عزیزان جبهه پایداری یا محیط بیرونی را درست نشناخته اند و قدرت واقعی خود و کشورهای دیگر را نمی دانند. منظورم از قدرت مجموعه ای از قدرت اقتصادی گرفته تا قدرت نظامی و انسجام اجتماعی و از این دست است.
یا در تشخیص قدرت خود مشکل دارند یا در تشخیص قدرت خارجی.
البته یک مساله هم وجود دارد و آن این که ما بعد از ۴۰ سال هنوز به یک وفاق کامل و مشخصی درباره تعریف منافع ملی پیدا نکرده ایم.
هنوز خیلی جاها نمی دانیم منافع ملی مان چیست. در صورتی که دیگر کشورها تعریف روشنی از منافع ملی خود دارند. مثلا فلان کشور منافع ملی اصلی خود را اقتصادی و پیشتازی در رشد و توسعه اقتصادی می داند و برای اجرای آن سیاست خارجی و داخلی خود را متناسب با آن بسیج می کند.

ایرنا: بحث منافع ملی و منافع امت مطرح نیست؟
خوشوقت: چرا دیگر. بعضی از این آقایان جبهه پایداری و دیگران که رفتارهایی از آنها سر می زند که غیرواقع بینانه به نظر می رسد تعریفشان از منافع ملی فرق می کند. این آقایان می گویند اصلا برای ما ملیت مهم نیست ما اول از همه مسلمانیم. برای ما منافع امت اسلام در درجه اول اهمیت قرار دارد.

ایرنا: این افراد بیشتر بر اساس منافع خود حرف می زنند یا واقعا اعتقادتشان این است. به تازگی مطلبی در سایت فرارو متعلق به جنابعالی دیدم که به سرکوب وسیع مسلمانان در چین اشاره کرده بود. چرا امثال جبهه پایداری به این موارد اشاره نمی کنند؟ یا سرکوب مسلمان چچن توسط دولت روسیه؟ تا حالا از این افراد پرسیده اید وقتی صحبت از منافع امت اسلام می کنند مسلمانان چین و روسیه را به حساب نمی آورند؟
خوشوقت: بله. گاهی با این آقایان در این باره صحبت کرده ام. همچنین آرا و افکار بزرگان این آقایان را هم مطالعه کرده ایم. مثلا آقای مصباح یزدی که خدا حفظشان کند تا چند سال پیش چنین تلقی داشتند. الان هم ظاهرا باید همین نگرش را داشته باشند. یا برخی دیگر در حوزه چنین دیدگاهی را دارند و به تبع آن برخی نیروهای تندرو هم بر چنین باوری هستند. این ها می گویند این مرزها جعلیات هستند و حقیقت ندارند. می تواند بعدها عوض شود. آن چه حقیقت دارد امت اسلام است. ما منافع امت اسلام را در درجه اول باید محفوظ بداریم و در مقابل امت کفر تقویت کنیم.
اگر منافع امت اسلام محفوظ ماند و ارتقا یافت. آن وقت منافع مردم ایران هم که در این چاردیواری گرد هم جمع شده اند تامین خواهد شد.
اما این که چه فرقی بین آن چچنی مسلمان و مظلوم با آن مسلمان مظلوم فلسطینی است این ها پاسخ می دهند که این ها در خاورمیانه و غرب آسیا و به نوعی همسایه ما هستند و حدود و صغوری که حق این ها غصب شده مکان مقدسی به نام بیت المقدس است. ارزش دینی و الهی دارد. خاستگاه شمار عمده ای از انبیای الهی است. ما اول باید مشکل این ها را حل و اسرائیل را نابود کنیم.

ایرنا: پس چرا جبهه پایداری معتقد است به مسائل کشورهای اسلامی که دارای اماکن مقدس هم نیستند باید ورود پیدا کرد؟
خوشوقت: در پاسخ به این سوال می مانند. آن مقدار انرژی و هزینه هنگفتی که کرده ایم و البته من نمی گویم ناحق است بلکه حق است و ما طبق قانون اساسی و آموزه های اسلام نمی توانیم نسبت به ظلمی که به مسلمانان می شود ساکت باشیم. اما چرا همه توجه ما معطوف به مظلومین فلسطین است. چرا مسلمانان مظلوم میانمار و چین و چچن مورد توجه ما نیستند؟!
این عزیزان جبهه پایداری و امثالهم به دو دسته تقسیم می شوند. گروهی از آنها واقعا اعتقادشان این است. یعنی حاضرند جان خود را بر سر این راه بگذارند.

ایرنا: مشخصا نام می برید؟
خوشوقت: چون این یک داوری و قضاوت است و باید خیلی یقین داشته باشم. اما از قرائن و صحبت هایی که شنیده ام، می گویم برخی از این آقایان واقعا اعتقاد دارند و برداشت و تلقی شان از اسلام همین است. این ها می گویند ما باید هر چه در امکان داریم برای آزادسازی فلسطین هزینه کنیم.
اما گروهی از این آقایان که فعالان و کنشگران عمده سیاسی جبهه پایداری هستند به دنبال مطامع سیاسی خود برای کسب قدرت در این اردوگاه خیمه زده اند. اگر امر دایر شود بین این که در این اردوگاه باشند اما به قدرت نرسند ولی اگر به اردوگاه مقابل بروند به قدرت برسند حتما به اردوگاه مقابل کوچ خواهند کرد. رنگ عوض می کنند چرا که هدفشان کسب قدرت است. برخی از این آقایان می بینند هیچ جایی غیر از این اردوگاه ندارند و برای ماندن در این اردوگاه باید شعارهای آن را تکرار کنند، بنابراین از روی بی میلی و علیرغم عدم اعتقاد به این شعارها آن را فریاد می زنند.
اما اعتقاد من این است این عزیزان هم وقتی قدرت را در دست بگیرند و وارد عرصه مدیریت کشور شوند و مجبور شوند با دنیا تعامل و مراوده داشته باشند این ها هم مجبورند از تصلب و جمود و دگماتیزم فاصله بگیرند. چون ممکن است شما بخواهید منافع امت را پیگیری کنید اما اگر بخواهید بر همین راه بمانید به جایی می رسید که خودتان هم نانی برای خوردن پیدا نکنید. چون مشکلات جهان اسلام که یکی دو تا نیست.الان فلسطین است بعد می شود مسلمانان چین، بعد می شود میانمار، بعد بحرین و غیره. نمی شود در هر کدام از این ها این قدر هزینه کرد.
عقل عملی اقتضا می کند که در تصمیمات سیاست خارجی از مدل رضایتبخش استفاده کنید. این عقل عملی می گوید شما اول خودت و خانواده ات را محکم و منسجم و قدرتمند کن. پولدار بشو. امکانات لازم را کسب کن . بعد به داد همسایه ات برس.

ایرنا: آیا این نگرشی که می گویید مبتنی بر آموزه های اسلام است؟
خوشوقت: بله. اولا عقل سلیم این طور حکم می کند. شما وقتی توانایی بلند کردن یک وزنه ۴۰ کیلویی را دارید نمی توانید ادعا کنید من وزنه ۵۴۰ کیلویی را بلند می کنم. این خلاف عقل و نشدنی است.
در قرآن کریم چقدر سفارش پرودگار را به مسلمین و مومنین درباره ضرورت انفاق کردن می بینید؟ بسیار زیاد. اما جایی هم خدا به پیامبر می فرماید در انقاق آن قدر گشاده دستی نکنی که بعدا حسرت زده و پشیمان شوی؟!
خداوند به عنوان بزرگترین نعمت درونی به انسان عقل داده است و شما موظفید از آن به درستی استفاده کنید.
عقل سلیم می گوید اگر شما یک میلیون تومان برای انفاق به دیگران دادی، نمی توانی تعهد کنی که ۱۰۰ میلیون به دیگران کمک کنی. اگر چنین تعهدی کنی مجبور می شوی بروی خانه ات را بفروشی و خودت بروی گدایی کنی.
این هم غیرعقلایی است هم غیرمشروع. خدا در قرآن می فرماید :لا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفسًا إِلّا وُسعَها. خدا بیشتر از وسع کسی از او تکلیف نمی خواهد.
امیرالمومنین(ع) فرمودند خدا رحمت کند انسانی که قدر و اندازه خود رابشناسد.
من نوعی باید بفهمم چقدر قدرت دارم بر اساس قدرت و اندازه ام به تعهدات عقلی و شرعی خود عمل می کنم.
ما اگر می خواهیم ملت مظلوم فلسطین را نجات دهیم باید طوری عمل کنیم که خودمان دچار مشکلات جدی و جبران ناپذیر نشویم. عجله هم نباید کرد.
منتهی ما وظیفه داریم تلاش کنیم که وسعمان افزایش یابد و بر اساس میزانی که قدرتمان افزایش پیدا می کند به همان میزان هم به کمک دیگران می رویم.
این را برخی آقایان از آن غافلند. متاسفانه جوی هم درست شده که اگر فردی بگوید چرا چراغی را که به منزل رواست برمی داری می روی در مسجدی نصب می کنی که در آن نمازگزارهم نیست، مورد هجمه قرار می گیرد.
البته از بعد دیگر هم باید نگاه کرد. مساله فقط بعد و قرب جغرافیایی نیست. اسرائیل به عنوان مجموعه و تشکیلاتی که حق ملت مظلوم فلسطین را غصب کرده است برای ما هم برنامه دارد. تلاش دارد می کند که جمهوری اسلامی را هم سرنگون کند و برای ملت و سرزمین ایران مشکل درست کند. چون نزدیک ما هم است باید توجه ویژه ای هم به آن داشته باشیم. منتهی تا آن جا که مربوط به حق غصب شده ملت و مردم مظلوم فلسطین می شود باید به آموزه های اخلاقی، اسلامی و قانونی مان متناسب با توانایی خود عمل کنیم نه بیشتر.
البته باید مواظب باشیم برخی هم می گویند برای ما ملیت مهم است و کاری به همسایه ام که مورد ظلم قرار گرفته و گرسنه است ندارم این دیدگاه هم درست نیست.
گفت و گو از: ناصرغضنفری
پژوهشم ۳۰۸۱**

انتهای پیام /*