حقوق شهروندی آموختنی است- حنانه شفیعی*

رونمایی از منشور حقوق شهروندی ۲۹ آذر ۱۳۹۵ در همایش «قانون اساسی و حقوق ملت»، آغاز راه تحقق حقوق شهروندی بود؛ وعده ای که رئیس جمهوری در شعارهای انتخاباتی خود برای دور یازدهم ریاست جمهوری اعلام کرد و قول داد تا حقوق شهروندی را اساسی پیگیری کند.
«حقوق شهروندی» البته مقوله جدیدی نیست. در فرهنگ اسلامی به «کرامت انسان» همواره تاکید شده است. قدمت مطالبه گری این حقوق در ایران به دوره مشروطه بر می گردد بنابراین جزو مطالبات تاریخی و دیرینه ملت ایران است.
این حقوق در فصل سوم قانون اساسی به نام «حقوق ملت» به تفصیل آمده است. در قوانین موضوعه و عادی هم به صورت جسته و گریخته حقوق شهروندی وجود دارد اما این مفهوم در ادبیات سیاسی و در کلام سیاستمداران دولت یازدهم و دوازدهم پررنگ شد و اکنون در همه اقدامات، فعالیت ها و برنامه ها، نیم نگاهی هم به موضوع حقوق شهروندی وجود دارد.
حق حیات، سلامت و کیفیت زندگی، حق کرامت و برابری انسانی، حق آزادی و امنیت شهروندی، حق مشارکت در تعیین سرنوشت، حق اداره شایسته و حسن تدبیر، حق آزادی اندیشه و بیان، حق دسترسی به اطلاعات، حق دسترسی به فضای مجازی، حق حریم خصوصی، حق تشکل، تجمع و راهپیمایی، حق تابعیت، اقامت و آزادی رفت و آمد از جمله حقوق شهروندان است.
همچنین حق تشکیل و برخورداری از خانواده، حق برخورداری از دادخواهی عادلانه، حق اقتصاد شفاف و رقابتی، حق مسکن، حق مالکیت، حق اشتغال و کار شایسته، حق رفاه و تامین اجتماعی، حق دسترسی و مشارکت فرهنگی، حق آموزش و پژوهش، حق محیط زیست سالم و توسعه پایدار، حق صلح، امنیت و اقتدار ملی از دیگر ابعاد ۲۲ گانه حقوق تعریف شده در منشور حقوق شهروندی است.
بعد از تدوین و ابلاغ منشور حقوق شهروندی، برخی این منشور ۱۲۰ ماده ای را فاقد ضمانت اجرایی و مجموعه ای از قوانین موجود دانستند و ضرورت آن را بی معنا اعلام کردند اما رئیس جمهوری با تاکید بر اینکه منشور حقوق شهروندی سرلوحه سیاست داخلی دولت تدبیر و امید است، آن را میثاقنامه دولت تدبیر و امید دانست.
عده ای نیز حقوق شهروندی را تنها دستمایه تبلیغات انتخاباتی دانستند و مدعی شدند که حقوق شهروندی تنها شعاری است که کارکرد اغواگرایانه برای جلب توجه در انتخابات دارد اما در فرایند انتخابات دولت دوازدهم، دولت تدبیر و امید کمتر از موضوع حقوق شهروندی و مقوله های مرتبط با آن سخن به میان آمد زیرا رئیس جمهوری روحانی معتقد بود که حقوق شهروندی فراتر از آن است که محدود به یک دوره ریاست جمهوری شود و هر چند پیگیری حقوق شهروندی جزو وعده های انتخاباتی دوره یازدهم ریاست جمهوری بود و پیگیری شد.
اکنون اسم و رسم طفل نوپای حقوق شهروندی برای شهروندان ایرانی آشناست؛ در سال ۹۶ زیرساخت های اجرایی برای احقاق حقوق شهروندی و عملیاتی شدن مصادیق این حقوق در قوه مجریه پایه گذاری شده است و به تعبیر شهیندخت مولاوردی، دستیار رئیس جمهوری در امور حقوق شهروندی ریل گذاری ها در حوزه حقوق شهروندی به خوبی پیش می رود اما چرا همچنان مصادیق نقض حقوق شهروندی در جامعه برای اقشار و گروه های مختلف اجتماعی زیاد است؟ مگر نه اینکه ابعاد مختلف حقوق ملت در قانون اساسی و سایر قوانین آمده است؟
اقدامات دولت در این زمینه به جای خود نیکوست هر چند که باید از گزارش های فرمایشی- نمایشی جلوگیری شود اما واقعیت این است که وقتی کسی نمی داند، چگونه می تواند خواسته و مطالبه ای داشته باشد، حقوق شهروندی برای او چه معنایی دارد و به نظر می رسد حلقه مفقوده حقوق شهروندی «اکسیر آگاهی» است.
حقوق شهروندی البته یک روی سکه است و روی دیگر آن تکالیف شهروندی است. همه شهروندان همان طور که حق و حقوقی دارند اما مسئولیت اجتماعی و تکالیفی نیز عهده دار هستند.
شهروندان آگاه و مسئول می توانند به حقوق خود دست یابند و در عین حال که مطالبه گر حقوق خود هستند، مسئولانه رفتار کنند زیرا بسیاری از پرونده های موجود در محاکم به دلیل بی اطلاعی از حق و حقوق یا مسئولیت های افراد، تشکیل شده است.
اعلام منشور حقوق شهروندی نقشه راهی است تا شهروندان بر اساس آن مسیر حقیقت را بیابند و برای دستیابی به حقوق خود آن را منبع قرار دهند زیرا در صدر همه حقوق، حق دانستن است.

—————————————————————————————————————————————–
*خبرنگار ایرنا
اجتمام *۳۲۲۹*

انتهای پیام /*