پارلمان اصلاحات در شرایط فعلی شدنی و مفید نیست

ایرناپلاس: ابتدا ارزیابی خود را از نقش و ضرورت شکل‌گیری شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان بفرمایید.

باقری: شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان نهاد هماهنگ‌کننده عمل سیاسی گروه‌ها و شخصیت‌های اصلاح‌طلب است. موجودیت این شورا یک امر عقلانی و قابل دفاع است و طیف وسیعی از اصلاح‌طلبان در مقام کنش و عمل سیاسی، نیازمند یک مرکز هماهنگ‌‌کننده هستند. شورای عالی اصلاح‌طالبان در دو سال اخیر این وظیفه را برعهده داشته و وجود این شورا یک ضرورت و بازتشکیل آن از منظر نیروهای اصلاح‌طلب امر مبارکی است.

ایرناپلاس: خیلی از افراد و چهره‌های شناخته‌شده اصلاح‌طلب مانند محسن هاشمی، عبدالله نوری، محسن صفایی‌فراهانی و… از ورود به شورای عالی سرباز زدند. به نظر شما این امتناع مبتنی بر چه دلایلی بود و چه تأثیری بر عملکرد و کارکرد شورا خواهد داشت؟

باقری: باید این افراد خیلی صریح دلیل خود را بگویند. شاید یک مقدار به ترکیب و نحوه چینش شورای عالی در دور جدید برگردد.

شورای عالی می‌توانست چگونه باشد؟

ایرناپلاس: به‌نظر می‌رسد برخی احزاب نسبتا اثرگذار اصلاح‌طلب در فرایند شکل‌گیری دور جدید شورای عالی به‌دنبال ریاست شخصی غیر از آقای عارف بودند و مشخصاً از عبدالله نوری نام می‌بردند. تحلیل خود را در خصوص این موضوع بفرمایید.

باقری: به هرحال عملکرد و جایگاه ریاست شورا در این دوره، همچون گذشته خواهد بود. ریاست شورا انتخابی است. درست است که از قبل می‌شود یک تحلیل‌ها و مهندسی‌هایی وجود داشته باشد، اما ریاست شورا یک امر پسینی نسبت به تشکیل شوراست. ممکن است کسانی در درون شورای عالی نامزدهای متفاوتی برای ریاست شورا داشته باشند. ولی آنچه مهم است، درنظر داشتن این نکته است که ریاست شورا بر اساس عقل جمعی به پیش خواهد رفت و کار اجماعی انجام خواهد شد. با این وصف فکر نمی‌کنم عدم حضور آقای نوری به این موضوع برگردد.

ایرناپلاس: خیلی از چهره‌های مطرح جریان اصلاحات که دوم خرداد را با آن‌ها می‌شناسیم، وارد شورای عالی نشدند. افرادی همچون محسن میردامادی، مصطفی تاجزاده، بهزاد نبوی، عباس عبدی و… . شما علت این موضوع را چطور ارزیابی می‌کنید؟

باقری: این افراد در سپهر سیاسی کشور افراد تأثیرگذاری هستند. اما تصور من این است که ترکیب ایده‌آل شورای عالی می‌توانست تلفیق این دو اصل باشد؛ یکی اینکه شورای عالی با تمام مختصاتی که دارد می‌خواهد در سپهر سیاسی کشور سیاست‌ورزی کند. بنابراین ترکیب شورا باید به‌گونه‌ای باشد که مانع سیاست‌ورزی در بستر موقعیت کنونی این روزهای کشور نباشد. اصل دوم اینکه شورای عالی باید نمایشگر طیف وسیع و متنوع جریان اصلاحات باشد و خودش را از توانایی بالقوه برای رسیدن به هدف محروم نکند. اعمال هم‌زمان این دو اصل، می‌تواند شورای عالی را به‌سوی نقطه تعادل و اثربخشی سوق دهد. من معتقدم اعمال این دو اصل می‌توانست شورای عالی را در دوره جدید از نیروهای شاخص و توانمند بهره‌مند سازد تا ظرفیت‌های شورای عالی را افزایش دهند.

ایرناپلاس: برخی احزاب اصلاح‌طلب بعد از وقایع ۸۸ خود را به لحاظ تشکیلاتی بازسازی کرده‌اند. برخی معتقدند سازمان مجاهدین انقلاب و جبهه مشارکت به‎شکلی تقسیم شده‌اند که بیشترین تأثیر را در شورای عالی داشته باشند. نمونه آن شکل‌گیری حزب توسعه ملی و برخی احزاب جدید دیگر است که هسته اصلی آن را اعضای سابق سازمان شکل داده‌اند. آیا این موضوع نوعی تاکتیک جدید است برای اینکه سازمان مجاهدین انقلاب بتواند اثرگذاری سابق خود را حفظ کند؟

باقری: به هیچ وجه این موضوع را وارد نمی‌دانم. اگر به سابقه اجرایی و عملی سازمان در گذشته نگاه کنید، هیچ وقت این مجموعه به‌دنبال قدرت نبوده‌ است. در شرایط فعلی مجموعه‌هایی که به‌نوعی اعتقادات سیاسی خود را ملهم از سازمان مجاهدین انقلاب می‌دانند، با همین نگاه پیش می‌روند. به‌همین دلیل با توجه به شیوه سیاست‌ورزی سازمان مجاهدین انقلاب در دوره‌ای که وجود داشت و همچنین به‌واسطه نوع نگاه حزب توسعه ملی، چنین فرضی منتفی است.

پارلمان اصلاحات در شرایط کنونی شدنی و مفید نیست

ایرناپلاس: اخباری که بعد از جلسه اعضای شورای عالی سیاست‌گذاری با آقای خاتمی منتشر شد، حاکی از این بود که آقای خاتمی این مجموعه را به شکلی موقتی یا تاکتیکی تلقی کردند و تأکیدشان بر تشکیل پارلمانی متشکل از مجموعه احزاب اصلاح‌طلب مبتنی بر وزن‌شان بوده‌ است. لطفا توضیحی درخصوص محتوای این جلسه بفرمایید.

باقری: صحبت‌های آقای خاتمی به‌گونه‌ای در مقام ریل‌گذاری و مشخص‌کردن افق‌ها بود. بیش از اینکه تآکید آقای خاتمی بر تشکیل پارلمان اصلاحات را روشی برای گذر از بحران بدانم، آن را یک نوع هدف‌گذاری می‌دانم. ولی اینکه تا چه میزان امکان‌پذیر است، محل ابهام است. تشکیل پارلمان اصلاحات یک ایده و هدف آرمانی است. در شرایط فعلی من فکر نمی‌کنم این امر شدنی باشد و اگر هم شدنی باشد، تا چه حد می‌تواند مفید باشد. این موضوع نیازمند یک‌سری زیرساخت‌ها و مستلزم وجود احزاب قوی و با تفکر مشخص است. لذا در فضای فعلی نمی‌توانیم شاهد تشکیل چنین پارلمانی باشیم.

اگر مسائل شورای عالی حل نشود با مشکل مواجه می‌شویم

ایرناپلاس: به نظر شما شورای عالی به‌لحاظ راهبردی می‌تواند مانند گذشته پیش برود؟

باقری: سرنوشت جریان اصلاحات در دورنمای آینده کشور به شورای عالی مربوط نیست. درواقع بحث فراتر از شورای عالی است. اینکه منطق و گفتمان اصلاح‌طلبی چه جایگاهی در کارزارهای آینده انتخاباتی کشور داشته باشد، بحث را از دایره شورای عالی خارج می‌کند. اما اگر مسأله انتخابات را به ساختار شورای عالی و نقشی که این ساختار بر کارآمدی جریان اصلاحات در عرصه‌های پیش‌رو داشته باشد محدود کنیم، در نتیجه بحث آسیب‌شناسی شورای عالی باز می‌شود. من وجود شورای عالی را یک اصل عقلی می‌دانم و از این منظر از آن دفاع می‌کنم. در عین حالی که معتقدم این ساختار یک‌سری آسیب‌ها و آفت‌هایی در درون خود دارد که اگر حل نشود می‌تواند کار را در ادامه با مشکل مواجه کند. اما با تشکیل شورای عالی می‌توان بحث‌ها را به‌صورت مسالمت‌آمیز حل کرد.

ایرناپلاس: در شرایط کنونی شورای عالی چه آسیب‌ها و ضعف‌هایی دارد؟

باقری: این آفت‌ها سه دسته هستند؛ یکی مربوط به شخصیت‌های حقیقی خود شوراست و دیگری، شخصیت‌های حقوقی و احزابی که درون شورای عالی فعال هستند. آفت سوم مربوط به بحث‌های کلی‌تر و تلفیق این دو مورد است که شورای عالی با خود به همراه دارد و باید به آن‌ها پرداخته شود.

چالش جدی شورای عالی، افراد حقیقی با گرایش حزبی هستند

ایرناپلاس: در دو سه ماه اخیر یک‌سری انتقادات با رویکرد ایجابی به اصلاح‌طلبان مطرح شد که در قالب انتشار نامه‌ای از سوی تعدادی از جوانان اصلاح‌طلب به آقای خاتمی نمود بیشتری یافت. تحلیل شما از این نامه چیست؟

باقری: به اعتقاد من، ما نمی‌توانیم یک حزب سیاسی باشیم و ذیل نام آن حزب عمل سیاسی انجام دهیم ولی هم‌زمان برخی از اعضای‌مان در قالب برخی جمع‌های موردی ایفای نقش نمایند. این رفتار از پرنسیپ‌های یک جریان سیاسی به دور است. اگر مجموعه‌های حزبی حرفی دارند، مجرای انتقال انتقادات حزب است و این تلقی نباید در جامعه شکل بگیرد که یک جریان دارد از سپهر سیاسی کشور سود می‌برد. بنابراین در انتشار این نامه‌ها اگر افرادی که مجالی برای تفکر سیاسی ندارند و حرف واحدی بزنند اشکالی ندارد، اما اگر در بین آن‌ها افراد حزبی باشند این کار را خراب می‌کند. یکی از آفت‌های ترکیب فعلی شورای عالی هم همین است که یکسری از افراد حقیقی را وارد می‌کنیم، درحالی‌که گرایشات حزبی دارند. فلسفه حضور افراد حقیقی این است که ممکن است در فضای سیاسی تک‌چهره‌هایی باشند که تعلق حزبی نداشته باشند، اما ظرفیت وجودی‌شان به‌گونه‌ای است که اگر مجموعه‌ اصلاح‌طلبان خودشان را از آن‌ها محروم کنند، ضرر خواهند کرد. اما اگر این اشخاص حقیقی عضویت حزبی داشته باشند، دیگر شخصیت حقیقی نیستند. آقای خاتمی هم در صحبت‌شان با اعضای شورای عالی به این نکته اشاره کردند که افراد حقیقی شورا مستقل فکر کنند و حزبی رفتار نکنند.

با این حال، این نامه‌ها واجد حرف‌هایی بود که توجه به آن‌ها می‌تواند بر قوت شورای عالی بیفزاید که به هر حال در گفت‌وگوهای درونی و بیرونی باید پیگیری شود.

اصلاحات در ایران بدون نام خاتمی قابل شناختن نیست

ایرناپلاس: تجربه انتقاداتی که در دوره اصلاحات به این مجموعه وارد شد، به‌نوعی مشابه وضعیت امروز است. نگرش انتقادی در دوره اصلاحات که نهایتاً منجر به طرح «عبور از خاتمی» و سپس تحریم انتخابات گردید، تا چه اندازه با وضعیت امروز مشابه است؟ به نظر شما این تغییر فاز از نقد اصلاح‌طلبان و شورای عالی به سمت نقد خاتمی چه تبعاتی دارد؟

باقری: انتقاد به رفتار آقای خاتمی هم مشکلی ندارد. می‌توان نسبت به عمل آقای خاتمی هم منتقد بود. ایشان چنان ظرفیتی دارند که انتقادات را بپذیرند. چراکه جایگاه ایشان غیرقابل انکار است و واقعیت این است که اصلاحات در کشور ما بدون نام ایشان قابل شناختن نیست. به هر حال آقای خاتمی یک نقش بی‌بدیل و غیرقابل انکاری در جریان اصلاحات دارد و من از چالش با چنین جایگاهی نگران نیستم. چون تکلیف مشخص است و زیانی به جریان اصلی اصلاحات و خود آقای خاتمی وارد نخواهد کرد و فکر می‌کنم در عمل هم به‌جایی نخواهد رسید. اما آنچه باید به آن پرداخت این است که ایرادات منطقی و محکمی که در دیدگاه دوستان وجود دارد، باید در بستر شورای عالی به آن پرداخت.

جوانگرایی و مدیریت زنان نباید به حربه جریان‌های قدرت‌طلب تبدیل شود

ایرناپلاس: یکی دیگر از مطالباتی که در انتقاد به عملکرد اصلاح‌طلبان مطرح می‌شود، معطوف به جوان‌گرایی است. به نظر شما این جوان‌گرایی باید در چه مکانیسمی تحقق یابد؟ شما از خروجی جوان‌گرایی در شورای عالی رضایت دارید؟

باقری: فی‌نفسه ورود جوانان در مجموعه‌های فکری و سیاسی به‌همراه خود اندیشه و پویایی منتهی به رشد خواهد داشت. اما جوان‌گرایی برای برخی تبدیل به شعارهای انتخاباتی شده است. اگر هم قرار است مجموعه شورای عالی به سمت جوانان برود و نقش زنان به‌عنوان یک جمع محذوف پررنگ‌تر شود، باید بسترش در احزاب فراهم شود. من هم با جوان شدن ساختار شورای عالی موافق هستم، ولی باید این ایده‌ها در قالب فرایندهای فکر شده و پیش‌بینی شده و مشخص انجام گیرد. در غیر این‌صورت این مطالبه تبدیل به حربه‌ برای جریان‌هایی می‌شود که به‌دنبال قدرت بیشتر هستند. لذا این مطالبه باید در یک بستر طبیعی و با محوریت احزاب و جریانات سیاسی شکل بگیرد.

ایرناپلاس: آقای دکتر عارف یکی از گزینه‌های مطرح برای ریاست شورای عالی هستند. به نظر شما با ریاست ایشان، شورای عالی خواهد توانست اهدافش را محقق کند؟

باقری: من منکر این مطلب نیستم که رهبری و هدایت یک جریان، از جمله شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان می‌تواند نقش تعیین کننده‌ای داشته باشد. اما باید به دو نکته توجه کرد؛ اولاً علاوه بر ریاست شورای عالی، ما در رأس سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان جایگاه آقای خاتمی را داریم. دوما به این دلیل که مجموعه اصلاح‌طلبان در این سه‌دهه همیشه با سازوکارهای دموکراتیک پیش رفتند، اصلاح‌طلبان با منطق پیش می‌روند. بنابراین وجود یک رهبر کاریزماتیک و حرکت با عقل جمعی و گفت‌وگو، ریاست شورای عالی اصلاح‌طلبان چندان دغدغه‌ای نخواهد بود.

گفت‌وگو از سیدعمادالدین محمودی و فریبا بامداد

انتهای پیام /*