خطر جناح گرایی در کمین برجام است

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، همزمان با امضای توافق هسته ای ایران با پنج کشور اروپایی، چین، روسیه و آمریکا، و حتی در دوران مذاکره مخالفان داخلی این توافق انتقاد و هجمه علیه آن را در دستور کار نخست خود قرار دادند. برجام از همان روزهای نخست اجرای خود گرچه به عنوان یک سند ملی و مورد وفاق تمام ارکان نظام تلقی می شد اما مخالفان چندان به نتیجه بخش بودن آن خوش بین نبودند.
در فهرست مخالفان برجام دو گروه متفاوت قرار دارند، عده ای با تکیه بر اصل بی اعتمادی به آمریکا و دولت های غربی، چنین توافقی را یا ناممکن یا با دشواری های زیاد توصیف می کردند. این تحلیل از سند برجام گرچه بدبینانه می نمود اما دستکم در راستای حراست از منافع ملی و با تکیه بر منطق بی اعتمادی صورت می گرفت و رگه های مشخصی از علم و منطق هم در آن مشهود بود.
در برابر اما گروه دیگری برجام را تنها به این دلیل مورد انتقاد و کانون دلواپسی های خود قرار داده اند که این سند دستاورد جریان سیاسی رقیب است. در حقیقت این گروه نه بر پایه دلایل منطقی و فنی، بلکه تنها با این نگرش که برجام می تواند محبوبیت دولت تدبیر وامید و رییس جمهوری را افزایش دهد، با آن مخالفت کردند. اکنون دو هفته پس از خروج آمریکا از توافق هسته ای با ایران، گرچه هر دو این گروه منتقد سرسخت دولت هستند اما ویژگی شاخص منتقدان گروه نخست اولویت منافع ملی است و گروه دوم از چنین فرصتی برای تسویه حساب سیاسی استفاده می کنند، بی آنکه به پیامدهای غیرقابل انکار چنین رویکردی اندیشه کنند.
روزهای پس از امضای توافق هسته ای و آغاز اقدام مشترک جامعه جهانی با ایران، گروهی پرچم دلواپسی افراشتند و در کارگروه ها و جلسات بی شماری به ارزیابی منتقدانه توافق برجام پرداختند. این جلسات و سخنرانی ها در حالی صورت می گرفت که رهبرمعظم انقلاب به صورت مداوم از دولت و مذاکره کنندگان هسته ای حمایت و از آن ها تقدیر کردند. با وجود دو سال انتقاد و هجمه، دولت توانست از برجام تا حد امکان به منظور پیشبرد منافع ملی بهره بجوید. این میان رای مجدد و البته قاطعانه مردم به دولت تدبیر و امید و پیرزوی حجت الاسلام «حسن روحانی» در دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، مخالفان را تا حدودی به حاشیه راند و گرچه انتقادها از برجام همچنان تیتر برخی رسانه های منتقد بود اما از حجم آن کاسته شده بود.
این روند تا زمان روی کار آمدن «دونالد ترامپ» در مقام رییس جمهوری تازه آمریکا ادامه داشت. همزمان با شمشیر کشی های ترامپ علیه توافق بین المللی برجام، حمله به آن در داخل کشور هم شدت یافت و منتقدان دولت در هر فرصتی این سند را نابود کننده منافع ملی دانستند که بهترین کمک به آمریکا بوده است. انتقادات تند علیه توافق هسته ای ایران تداوم یافت و در شامگاه هجده اردیبهشت سال جاری همزمان با اعلام خروج آمریکا از این توافق به اوج خود رسید.
خروج آمریکا از توافق نامه برجام از سوی جامعه جهانی با واکنش های منفی بسیاری روبرو شد. اتحادیه اروپا در مخالفت با رویکرد یک جانبه گرایی آمریکا اعلام کرد کنار ایران خواهد ماند و برجام را حفظ خواهد کرد. روسیه و چین هم دیگر طرف های این قرارداد بودند که به حمایت از ایران و ماندن در برجام تاکید کردند. واکنش دولت به این اقدام خارج از معاهدات بین المللی هم به گفته بسیاری از تحلیلگران، عقلانی و حافظ منافع ملی ایران تحلیل شده است. این گزاره ها اما تنها مواردی هستند که منتقدان در هجمه های خود وقعی بر آن ها نمی گذارند.
دیپلماسی دولت با وجود تمام هجمه هایی که گاهی به ویلچرنشین شدن وزیر امور خارجه هم منجر می شد، توانست شکاف گسترده ای در منافع و مواضع اتحادیه اروپا با آمریکا ایجاد کند و این دستاوردی است که در هیاهوی جناج بازی عده ای فراموش شده است. همانگونه که شکاف میان رژیم صهیونیستی با دولت پیشین آمریکا آفتاب تابانی بود که کتمان شد.
«محمد جواد ظریف» رییس دستگاه دیپلماسی کشور به فاصله چند روز از اعلام خروج ترامپ از برجام به دستور رییس جمهوری سفرهای دوره ای خود را آغاز کرد. سفرهایی که به نوعی برای تعیین تکلیف برجام و اخذ تضمین از دیگر طرف های قرارداد به ویژه اتحادیه اروپا بود. در چنین شرایطی سند برجام آتش زده می شود و تیتر نخست برخی رسانه های منتقد ضمن سرزنش دولت؛ درخواست برای خروج از برجام است. در خواستی که به صورت دقیق در تناقضی آشکار با تصمیم دولت و رییس جمهوری است.
منتقدان در حالی دولت را دعوت به خروج از برجام و تیزدندانی در برابر ترامپ می کنند که برجام تاکنون توانسته است اجماع جهانی علیه ایران در قالب قطعنامه های شورای امنیت را از میان بردارد. منتقدان از یاد برده اند که فروش نفت در سال ۹۱ چه تعداد بشکه در روز بود و با چه مشقاتی و از طریق چه معادلاتی فروخته می شد که دور زدن تحریم های آن زمان تا به امروز نیزمنافع ملی را متضرر کرده است.
دولت در حالی مورد هجمه است که از منظر عقلایی آنکه باید اکنون کانون این هجمه ها باشد تاجر کاخ سفید است. این ترامپ بوده که خارج از قواعد بین المللی برجام را برهم زده و نه تنها برای ایران که برای تمام کره خاکی مشکل آفرین بوده است. اما پیکان انتقادات نوک تیز خود را به سمت دولت و رییس جمهوری نشانه رفته و همین موضوع نشان می دهد که این انتقادها تا چه اندازه عقلایی و متکی بر منطق است. با جمع بندی نوع نگاه منتقدان و رویکرد آن ها به پروژه ملی برجام مشخص می شود که منافع ملی می تواند در سایه منافع جناحی مورد تخطئه قرار گیرد و به حاشیه رانده شود.

**پژوهشم**۹۴۰۲**۱۶۰۱**

انتهای پیام /*