اصلاحات در تکاپوی اصلاح

به گزارش گروه تحلیل ، تفسیر و پژوهش های ایرنا، بازنگری در گفتمان سیاسی که در قالب تصحیح روش های کنونی، به روز رسانی ایده ها، برنامه ریزی برای آینده و بازگشت به معیارهای اصیل گذشته نمود می یابد، گزینه ای است که هر تفکر سیاسی برای دستیابی به مطلوبِ جامعه و ماندن در صدر آرای مردم باید برگزیند و عملی سازد. در جوامع توسعه یافته سیاسی، احزاب و تشکل ها با بهره گیری از چنین سازوکارهایی به تناوب در حوزه قدرت سیاسی و محبوبیت اجتماعی حضور یافته و نقش آفرینی می کنند.
در ایران امروز و درغیاب احزاب تاثیرگذار بهره گیری از چنین راهکارهایی، از سوی جریان های سیاسی مورد انتظار است. اصولگرایان و اصلاح طلبان به عنوان دو جناح مهم در عرصه سیاست کشور با وقوف به چنین راهکارهایی و درک اهمیت استفاده از آن ها درصدد نقش آفرینی گسترده و عمیق تر در معادلات قدرت و سیاست ورزی هستند. این تکاپو را دستکم در حیطه گفتار و کلام و به ویژه از سوی جریان اصلاحات می توان به وضوح مشاهده کرد و مورد واکاوی قرار داد.
طی ماه های گذشته و به سبب فزونی رویدادهای خاصی که جامعه ایران را متاثر کرد، بسیاری از صاحبان ایده و شخصیت های تاثیرگذار اصلاحات از ضرورت اصلاح در گفتمان خود سخن گفتند. دوری از اصول اساسی گفتمان، فاصله با بدنه اجتماعی و دغدغه های اقشار مختلف جامعه، فقدان برنامه واقع بینانه، عملگرا و بلندمدت در کنار تندوری های خواسته و ناخواسته دلایلی هستند که ایدئولوژیست های اصلاح طلب آن های را علائم هشداری ارزیابی می کنند که برای بقای این گفتمان باید مورد توجه قرار گیرند و رفع شوند.

**جایگاه «اصلاحات» به مثابه گفتمانی سیاسی
پیش از آغاز پرداختن به دلایل و راهکارهای تغییر در گفتمان اصلاحات شاید بهتر آن باشد که مشخص شود این جریان سیاسی که بنیان آن در خرداد سال ۷۶ و همزمان با روی کار آمدن دولت هفتم در جمهوری اسلامی بنا نهاده شد، در چه سطحی از هرم قدرت، در چه مرحله ای از سیاست ورزی و در چه حدی از محبوبیت مدنی و اجتماعی قرار دارد. اصلاح طلبان را حاشیه های انتخابات ریاست جمهوری دهم به حاشیه ای از قدرت راند که برای بازگشت به سطحی حتی پایین تر از سطح پیش از این رویدادها در تلاشی پر زحمت افتادند.
مرحله نخست ثمربخشی این تلاش را می توان در خرداد سال ۹۲ و در انتحابات ریاست جمهوری یازدهم شاهد بود، آن جا که برای پیروزی گفتمانی که کمترین زاویه را با اصلاح طلبی داشت، کار را به انصراف نامزد مورد نظر خود کشاندند. انتخابات مجلس دهم در اسفند ۹۴ مرحله دوم ثمرچینی اصلاحات از درخت صبوری و کنشگری بود و تاثیرگذاری در تکرارحضور گفتمان اعتدال در پاستورهم سومین محصول تکاپوی اصلاح طلبان برای بازگشت به هرم قدرت. گرچه اعتدالیون همواره بر مشی استقلال خود تاکید کرده اند، اما نزدیکی گفتمانی اصلاحات و اعتدال را نمی توان از تحلیل ها و قضاوت های سیاسی و رسانه ای کنار گذاشت.
اصلاحات در بدنه اجتماعی جامعه ایران هم نفوذ و حضور قابل تاملی را طی سال های گذشته تجربه کرده است و شاید یکی از مهمترین دلایلی که اصلاح طلبان برای اصلاح درون ساختاری خود اصرار می ورزند حراست ازهمین پایگاه اجتماعی باشد.

**پاشنه آشیل های اصلاح طلبی
«توسعه سیاسی» آرمانی بود که جناح چپ سیاست ایران را در میانه های دهه ۷۰ گرد هم آورد و جریانی را بنیان نهاد که بعدها به اصلاح طلبی موسوم و مرسوم گردید. اتوپیا یا آرمان شهری که اصلاحات در سال های ۷۶ تا ۸۴ در پی ساخت و پرداخت آن بودند بعدها به پاشنه آشیل این جریان تبدیل شد و اصلاح طلبان به دلیل تمرکز بیش از حد بر آزادی های مدنی، جامعه سیاسی توسعه یافته و دموکراسی مورد انتقاد و حتی هجمه قرار گرفتند، متهم شدند که عدالت اقتصادی و دغدغه های معیشتی را فراموش کرده ومسیری جز خواست توده های جامعه را در پیش گرفته اند.
طی دو دهه گذشته اصلاحات برای جبران چنین تمرکزی تلاش کردند که بر همه توده ها و اقشار توجه کنند و به اعتقاد برخی تحلیلگران همین چرخش آن ها را از توسعه سیاسی ابتدایی هم باز داشت. اما این تنها اتهامی نبود که اصلاحات با آن روبرو شد. انتخابات ریاست جمهوری نهم در سال ۸۴ نقطه اوج تشتت رای این جریان بود که نتیجه آن از دست رفتن قوه مجریه و در پی آن قوه مقننه بود.
این شکست ضرورت نقد از درون و بازیابی و بازخوانی سیستماتیک برخی اصول را پررنگ کرد اما چنین ضرورتی از سوی بسیاری از چهره ها مورد بی توجهی قرار گرفت و تاریخ نشان داد که چنین غفلتی تا چه اندازه می تواند برای جریانی، سنگین باشد و گران تمام شود.
اصلاح طلبان طی سال های گذشته همانگونه که اشاره شد از بی برنامه گی در عرصه سیاست ورزی هم ضربه خوردند. استراتژی مشخصی که بتواند افق های حضور این جریان و نوع اثرگذاری آن ها را در درازمدت مشخص و تبیین کند، گوهر کمیابی بود که اصلاحات برای دست یافتن به آن همچنان در تلاش است. در کنار تمام این کاستی ها، اردوگاه اصلاح طلب همواره در معادلات سیاسی باید نقش عناصر رادیکال خود را نیز مورد توجه قرار می داد. عناصری که در برخی برهه ها با تندوری ها، قانون گریزی ها و عدول از اصل اصلاحات ضربه های فراوانی بر پیکره این جریان فکری وارد کردند.

**راه های حفظ آنچه از اصلاحات مانده است
تئورسین های اصلاحات این روزها بیش از پیش از ضرورت پرداختن به ساختار درونی اصلاحات البته از منظر انتقادی و اصلاحی سخن می گویند. چهره های شاخص اصلاح طلبان ضمن طرح این پرسش که در ایران امروز از «اصلاحات چه مانده است؟» بر سرعت بخشی به پروسه تصحیح روش ها و کشیدن نقشه راه برای مسیر دشوار پیش رو تاکید دارند.
الزامات این تسریع در تصحیح هم می تواند کانون توجه باشد. ایران امروز با ایران سال ۷۶ تفاوت های بسیاری دارد. تفاوت هایی که از سطح دغدغه های فرهنگی و اقتصادی تا سیاسی و نظامی گسترده است. جامعه کنونی ایران به واسطه دسترسی به راه های فزون تر ارتباطی بسیار بیشتر از گذشته ذره بین در دست به دنبال تناقض های رفتاری و گفتاری در جریان ها و چهره های سیاسی می گردد تا به واسطه آن، تیغ انتقاد از میان مشکلات برکشد و بر راست و چپ بتازد. بر همین اساس فعالیت سیاسی در چنین فضایی مانند قدم نهادن در لبه همان تیغ است و نیازمند تدبیر و صداقت سیاسی.
طرح های پیشنهادی چون پارلمان اصلاحات، تجدید شکل بندی در شورای عالی سیاستگذاری اصلاح طلبان و بازنگری در تاثیرگذاری احزاب بر سازوکار تصمیم گیری در این جریان فکری، راه حل هایی است که ماه های گذشته رسانه ها، آن ها را از زبان چهره های شاخص اصلاح طلب منعکس کرده اند. هرچند این گزینه ها منتقدان جدی و حامیان سرسختی در این جریان فکری دارد اما افق اصلاح در اصلاحات به گفته همین چهره ها روشن است و این می تواند به غنای سیاست ورزی در ایران منجر شود.
اصلاح طلبان می توانند با تعیین و تبیین اصول و مبانی خود در چارچوب نظام و قانون اساسی از تندروهایی که به نام این جریان کام منافع ملی را تلخ می کنند، به نوعی برائت جویند و از آسیب زایی حرکات، گفتارها و موضع گیری های آسیب رسان دور شوند.

**پژوهشم**۹۴۰۲**۱۶۰۱**
ایرنا پژوهش، کانالی برای انعکاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و پژوهش های خبری ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.

انتهای پیام /*